نمونه گیری از بتن تازه (Sampling) برای انجام آزمایش بر روی بتن تازه یا بتن سخت شده انجام می شود. در این مطلب در خصوص شرایط و استاندارد نمونه گیری از بتن طبق استاندارد ASTM C172 پرداخته می شود.
اولین گام در هر نوع کنترل و برای هر محصول مانند بتن، نمونـه گیـری یـا نمونـه بـرداری از آن می باشد؛ به نحوی که نمونه را بتوان معرف و نماینده مجموعه اصلی دانست وگرنه نمی توان به نتیجه لازم یعنی کنترل آن محصول دست یافت و قضاوتی را در مورد مجموعه به انجام رسانید و ارائه داد. استانداردهاي معتبر دنیا، دستورالعمل های مشخصی را برای نمونه برداری از بتن تازه ارائه داده اند.
در این بخش صرف‌نظر از تواتر نمونه برداري (تعداد نوبت هاي نمونه برداري براي حجم یا میـزان معینـی از بـتن تولیدي) به نحوه نمونه برداری از بتن تازه براي کنترل‌های کیفی پرداخته می شود. تا حد امکان سعی شـده است از دستورهاي استاندارد ملی ایران و در غیاب آنها از استانداردهاي ASTM و EN استفاده می شود. همچنین با توجه به اینکه در برخی از کارهاي عمرانی مشخصات ASTM و ACI حاکم است سعی می شود به این موارد اشاره شود.
کلیات نمونه برداري:
نمونه برداري باید بصورت غیر گزینشی (تصادفی یا اتفاقی Random ) صورت گیرد تا بتـوان مشـت را نمونه خروار دانست. به طور کلی باید از روش‌هاي مشخصی در مراحل نمونه برداري و آماده سازي آن جهت آزمایش‌هاي مختلف بهره گرفت وگرنه ممکن است مشکلاتی در این راه پیش آید که نتیجـه معتبـري از آن حاصل نگردد. به‌هر‌حال بتن از درون وسیله اختلاط یا وسیله حمل باید خارج گردد و در حـین خـروج یـا پس از آن، نمونه گیري انجام شود. بنابراین با توجه به تغییر وسیله ساخت و حمل و ریخـتن بـتن ممکـن است تغییراتی در شیوه کار ایجاد گردد.
کنترل کیفیت:
معمولاً کنترل کیفی بتن تازه در آخرین مراحل اجرائی و قبل از مصرف (قبل از ریختن در قطعه) باید انجام شود و نمونه گیري یا نمونه برداري نیز در این زمان مرسوم است مگر اینکه کنترل کیفی در زمان دیگري نیز مورد نظر باشد که مسلماً آزمایش‌هایی در مراحل دیگر ضرورت پیدا می کند. براي انجام این آزمـایش هـا، نمونه برداري، یا نمونه گیري در موعد مقرر (براي مثال بلافاصله پس از ساخت بـتن) لازم خواهـد شـد.
حداقل حجم نمونه برداري (Sampling) جهت آزمایش‌هاي مقاومتی براي بتن هایی با حداکثر اندازه 25 میلی متر، 25 لیتر می باشد که براي حداکثر اندازه هاي بزرگتر، افزایش می یابد. براي آزمایش‌هاي بتن تازه، مقدار حجم نمونه می تواند کاهش یابد. حجم بتن نمونه حداقل باید 1/5 برابر حجم بتن مورد نیاز باشد. در مراحل نمونه برداري و آماده سازي نمونه یا آزمونه‌ها، حتی الامکان شرایط محیطی نباید تاثیر چنـدانی بر نمونه باقی گذارد مگر اینکه قید شود، نتیجه آزمایش در شـرایط محیطـی موجـود و پـس از تـاثیر ایـن شرایط بر بتن براي کنترل کننده اهمیت دارد.
نمونه ها بلافاصله باید به محل آزمایشگاه یا آزمایش و قالب گیري حمل گردد تا از باد و آفتاب و تبخیر مصون بمانند. گذشت زمان بر خواص بتن اثر گذار است. بنابراین لازم است براي بسیاري از آزمایش‌ها، نمونه‌ها در فاصله زمانی خاص تهیه و یا طی زمان خاصی، آماده سازي نمونه‌ها انجام گردد تا کار قضاوت در مورد نتیجه ها با سهولت بیشتري به انجام رسد. در این رابطه آزمایش‌هاي اسلامپ، دماي بتن و درصـد هـواي بـتن بایـد حداکثر 5 دقیقه پس از آخرین بخش نمونه گیري شروع شود. براي قالب گیري بتن جهت آزمایش‌هاي بتن سخت شده، شروع آن حداکثر 15 دقیقه پس از اختلاط بخش هاي مختلف نمونه برداري خواهد بود.
آماده سازي نمونه:
در همه روش‌هاي نمونه‌برداري (Sampling)، اختلاط بخش‌هاي نمونه اخذ شده در یک ظرف بزرگ ضرورت دارد. اینکار با یک بیل یا بیلچه در یک تشت یا فرغون انجام می شود . اینکار باید باید با سرعت انجام گردد به نحوي که بتوان در موعد مقرر آزمایش‌هاي تعیین اسلامپ، دما و هواي بتن را شروع نمود زیرا نتایج این آزمایش‌ها متأثر از گذشت زمان در شرایط محیطی حاکم بر بتن خواهد بود و مسلماً لازم است در طول این عملیات بتن در معرض باد، تابش مستقیم خورشید و تبخیر شدید و جدي قرار نداشته باشد.
اصول کلی نمونه‌گیری (Sampling):
نمونه گیری از بتن آماده (Sampling)، عمل آوری آزمونه ها، انجام آزمایش مقاومت فشاری و سایر آزمایشات مرتبط با بتن ریزی در پروژه ها باید طبق اصول ذکر شده انجام گیرد. در غیر این صورت قابل استناد نبوده و واحد آزمایشگاه باید در خصوص ایرادهای نمونه گیری و عمل آوری پاسخگو باشد.
موارد مهم در نمونه گیری (Sampling):
به طور کلی در خصوص اصول نمونه گیری (Sampling)، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در محل نمونه گیری:
- قالب نمونه گیری باید تمیز و عاری از هرگونه بتن و مواد سیمانی باشد.
- ابعاد قالب باید ثابت و استاندارد باشد. استفاده از قالب های پیچی مشروط به اندازه گیری دقیق ابعاد آن است.
- تعداد آزمونه های مورد قبول در هر سری نمونه گیری باید ۲ آزمونه جهت تست مقاومت فشاری ۲۸ روزه، ۲ آزمونه جهت تست ۷ روزه ( نمونه آگاهی ) ، یک آزمونه جهت تست ۹۰ روزه طبق توافق کارفرما و واحد تولیدی باشد.
- استفاده از روغن سوخته و سایر مواد نفتی به جای روغن قالب مجاز نمی باشد.
- روغن قالب به صورت یک لایه بسیار نازک تمامی سطوح را پوشانده و روغن اضافی باید از داخل قالب ها تخلیه شود.
- تغییر در طرح اختلاط بتن بر خلاف مفاد قرارداد فروش به هیچ عنوان مجاز نبوده و آزمایشگاه ضمن هشدار به خریدار یا نماینده او در خصوص پیامد های بعدی باید وقایع را ثبت نموده و گزارشات را به صورت مستند بایگانی نماید.
- در صورت ایجاد هرگونه تغییری که در محل تخلیه به دستور پرسنل منتصب به خریدار انجام گیرد، آزمایشگاه باید ابتدا از بتن ارسالی توسط کارخانه ( بدون تغییر ) نمونه گیری را انجام داده و سپس نمونه دوم را از بتن تغییر یافته برداشت می‌نماید تا نتایج با یکدیگر قابل مقایسه باشد. (تغییر شامل اضافه کردن آب، سیمان، افزودنی یا مواد پودری و … می باشد)
- واحد آزمایشگاه موظف به ثبت وقایع و مستندات آزمایش ها در پروژه بتن ریزی ( بصورت عکس و فیلم ) می باشد.
- انجام آزمایش اسلامپ و ثبت نتیجه در هنگام نمونه گیری الزامیست.
- آزمونه ها باید در محل صاف و تمیز قرار گیرد.
- برداشت نمونه از یک سوم ابتدا تا یک سوم انتهای بتن در حال تخلیه در یک تراک میکسر مجاز است.
- نمونه در سه مرحله از بتن در حال تخلیه هر تراک میکسر برداشته می شود.
هنگام جابجایی نمونه:
- قبل از پر کردن آزمونه ها باید نمونه در داخل وسیله حمل نمونه به خوبی مخلوط شود.
- استفاده از وسایل غیر مرتبط و آلوده جهت نمونه برداری و نمونه گیری مجاز نیست.
- مجموع عملیات نمونه گیری (Sampling)، انجام آزمایش اسلامپ و پرکردن آزمونه ها نباید بیش از ۱۵ دقیقه به طول انجامد.
- تا زمان انتقال آزمونه ها به آزمایشگاه ، در محلی ایمن و دور از تابش مستقیم آفتاب و گرد غبار کارگاه نگهداری می شوند.
در آزمایشگاه:
- آزمونه‌ها باید ترجیحاً با پوششی ایزوله از وزش باد ، سرما و گرما محافظت شود.
- آزمونه ها حداقل باید به مدت ۱۴ ساعت در محل کارگاه نگهداری شود و حداکثر طی مدت ۴۸ ساعت باید به آزمایشگاه جهت عمل آوری در حوضچه ها انتقال یابند.
- در هنگام حمل آزمونه ها و جهت خروج آنها از قالب نباید ضربه و تکان های شدید وارد شود.
- آب حوضچه های عمل آوری باید تمیز و عاری از هرگونه مواد مضر باشد.
- دمای عمل آوری آزمونه‌ها برابر ۲۲ درجه سانتی گراد با دو درجه نوسان می باشد.
- انجام آزمایشات مقاومت فشاری باید با حضور نماینده خریدار یا با ثبت مستندات عکس و فیلم صورت پذیرد.
- نتایج آزمایشات مقاومت فشاری بدون تغییر در اختیار خریدار قرار می گیرد.
- در صورت کم بودن مقاومت فشاری نسبت به رده خریداری شده ، نمونه های شاهد در آزمایشگاه ثالث و مورد تایید طرفین قرارداد با حضور نماینده خریدار و فروشنده آزمایش خواهد شد.
مطالب مرتبط:
